Rusya ile Ukrayna arasında 24 Şubat 2022’de başlayan savaşı durdurmak amacıyla İstanbul’da yapılan doğrudan müzakerelerde en anlamlı ilerleme sağlandı.
Türkiye, müzakereler öncesinde 10 Mart’ta Antalya Diplomasi Forumu’nda (ADF) savaş esnasında ilk kez Rusya ve Ukrayna’nın dışişleri bakanlarını bir araya getirdi.
Belarus’ta 3 tur süren görüşmelerden sonra Türkiye’nin yoğun diplomatik çabasıyla 29 Mart 2022’de Rus ve Ukrayna heyetleri, 4. kez İstanbul’da Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde buluştu.
Ukrayna tarafı, gelecekte olası yazılı anlaşmayı Rusya’ya verdi
Her iki tarafın da “yapıcı” olarak nitelendirdiği müzakerelerin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e iletilmek üzere Ukrayna tarafının taleplerini içeren, paraf attığı belge hazırlandı.
Anlaşmaya nihai şeklini vermek için liderler seviyesindeki görüşmenin altyapısı da oluşmuş oldu.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuk girişimlerinin neticesi olarak İstanbul’da yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki olası yazılı anlaşmanın ilkelerini teslim etti.
Müzakerelerin ardından Rusya Savunma Bakanlığı, karşılıklı güveni artırmak, müzakerelere devam etmek ve nihai hedefe ulaşmak için gerekli koşulları oluşturmak, anlaşmanın onaylanması ve imzalanması amacıyla Kiev ve Çernigiv bölgelerindeki askeri birliklerini geri çekme kararı aldı.
İstanbul’dan çıkan belge devlet başkanlarını bir araya getirecekti
Rus yetkililerin daha sonra yaptığı açıklamalara göre, İstanbul’da paraf atarak üzerinde anlaşma sağladığı çerçevede Ukrayna, uluslararası yasal garantiler altında kalıcı olarak tarafsız, nükleer olmayan devlet ilan edilecekti.
Garantör ülkelerin listesi verilmişti
Ukrayna, güvenlik teminatı olarak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) ülkeleri ile Türkiye, Almanya, Kanada, Polonya ve İsrail’in garantör ülke olmasını talep ediyordu.
Ukrayna, Rusya dahil garantör ülkelerin onayı olmaksızın askeri ittifaklara katılmayı, yabancı askeri üsler ve birliklere ev sahipliği yapmayı ve askeri tatbikatları reddetmeyi kabul ediyordu.
Güvenlik garantileri, Kırım ve Donbas toprakları için geçerli olmayacak; Rusya, Ukrayna’nın Avrupa Birliği (AB) üyeliğine itiraz etmeyecekti.
İki ülkenin devlet başkanlarının yapacağı toplantıda nihai karar resmi statüye kavuşturulacaktı.
Buça olayı, anlaşmayı rafa kaldırdı
Savaşın durdurulması umudu, İstanbul’daki müzakerelerde daha da güçlenmişken Rus askerlerinin geri çekildiği Kiev bölgesindeki Buça şehrinde sivillerin öldürüldüğü suçlamaları ortaya atıldı.
Rusya, suçlamaları reddederken Rus kaynaklarında olayın eski İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un “sahte bayrak” operasyonu olduğu öne sürüldü.
Bu olay sonrasında Rusya ile Ukrayna arasında önemli kazanımlar sağlanan İstanbul’daki müzakerelerde elde edilen sonuçlar rafa kalktı.
Ukrayna tarafı, 17 Mayıs’ta Ukrayna’daki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu.
Karadeniz Tahıl Girişimi
İstanbul görüşmelerinin sonuçları sabote edilmesine karşın, Türkiye’nin arabuluculuktaki yükselen rolü ve tarafları uzlaşma noktasına çekebilme kapasitesi, kısa süre sonra Karadeniz Tahıl Girişimi anlaşmasıyla sonuçlandı.
BM, Rusya, Türkiye ve Ukrayna, 22 Temmuz 2022’de İstanbul’da düzenlenen törende Karadeniz Tahıl Girişimi anlaşmasını imzaladı.
Hem Rusya hem de Ukrayna Devlet Başkanlarıyla görüşebilen ender liderlerden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çabaları, dünya genelinde büyük tedirginliğe neden olan tahıl tedarik sorununa ve tırmanan fiyatların getirdiği krize ilaç etkisi yaptı.
Türkiye’nin bu çabaları, tüm uluslararası aktörlerin takdirini kazandı.
Savaşın şiddetlenerek devam etmesi ise koridorun güvenliğine bir süre sonra darbe vurdu.
Putin, her zaman İstanbul’daki belgeyi referans gösterdi
Rusya Devlet Başkanı Putin, her fırsatta iki ülke arasında olası müzakere halinde İstanbul’da Ukrayna’nın paraf attığı belgenin “masada kalmaya devam edeceğini ve müzakerelerin sürdürülmesi için temel olarak kullanılabileceğini” söyledi.
Rus lider, son olarak Ukrayna ile 2022 yılında kesintiye uğrayan doğrudan müzakerelerin ön koşulsuz olarak 15 Mayıs’ta İstanbul’da yeniden başlatılması önerisini gündeme getirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dün telefon görüşmesi yaparak konuyu karara bağladı.
Putin’e, Rusya ile Ukrayna arasındaki barış görüşmelerinin kaldığı yerden İstanbul’da devam etmesi yönündeki açıklamasının memnuniyetle karşılandığını aktaran Erdoğan, Türkiye’nin kalıcı çözüme ulaşmayı sağlayacak müzakerelere ev sahipliği yapmaya hazır olduğunu ifade etti.
Biden ve Johnson yönetimlerinin müdahalesi
Mart 2022’deki görüşmelerde görev alan Ukrayna Heyeti Başkanı David Arahamiya, İstanbul müzakerelerini tamamlamalarının ardından dönemin İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un Kiev’e gelerek süreci sabote ettiği ifşaatında bulundu.
Arahamiya, İngiliz liderin “Rusya ile hiçbir şey imzalamayacaklarını ve savaşmaya devam edeceklerini” söylediğini aktardı.
Eski ABD Başkanı Joe Biden döneminde ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili ve Siyasi İşler Müsteşarı olarak Rusya ve Ukrayna’dan sorumlu olan Victoria Nuland da görevden ayrıldıktan sonra bu müdahaleye ilişkin sorulara muhatap oldu.
Nuland, müdahaleyi inkar etmezken bunu sadece müzakerelerde bizzat yer alanların “kesin” olarak bilebileceğini söyleyip Ukraynalı müzakerecinin söylediklerini bir anlamda doğruladı.
Victoria Nuland, ABD ve İngiltere’nin müzakere odasında bulunmadığı ifade ederek, sürece ilişkin kuşkularını dile getirdi.
Eski Alman Silahlı Kuvvetleri Genel Müfettişi ve 2002-2005 yıllarında NATO Askeri Komitesi Başkanı olan General Harald Kujat, Johnson’un söz konusu dönemde Ukraynalı yöneticilere müdahale ederek İstanbul’da gelişen sürecin imzalanmasını engellediğini açıkladı.
Kujat, Johnson’un bunu Batı’nın “savaşın sona ermesine” hazır olmadığı gerekçesiyle yaptığını öne sürdü.
Johnson ise görevden ayrıldıktan sonra dahi Ukrayna’yı ziyarete devam ederken iddialara ilişkin kesin yorum yapmaktan kaçındı.
